Historia Przygoda Pasja... Odkrycia i poszukiwania

Jest to jeden z cmentarzy które mogą zaskoczyć tym jak odbiegają od dostępnego o nich opisu. W opisie autorstwa Marcina Dąbrowskiego jest to zachowany cmentarz o rzucie prostokątnym otoczony wałem ziemnym. Mogiły częściowo zatarte.

Rzeczywistość jest nieco inna. Kapliczka na drzewie jest być może jedynym znakiem mającym przypominać o tym, że w gąszczu za nim znajduje się cmentarz.



W cieniu drzew nie dostrzegłem śladów wału. Jedynie rów przy drogach ale prawdopodobnie nie jest to ten sam rów który zwykle towarzyszy wałowi ziemnemu.



Skoro już jestem przy opisie to można w nim znaleźć informację o znajdujących się tutaj 31 mogiłach zbiorowych. Pochowani w nich żołnierze armii austro-węgierskiej w liczbie 118 i żołnierze armii carskiej w liczbie 532. Wielu z tych żołnierzy zmarło i poległo w dniach 1-9 lipca 1915 wraz z nimi prawdopodobnie spoczywają żołnierze z sierpnia - września 1914 roku.

Mogiła w Górze Puławskiej. Znajduje się na cmentarzu parafialnym. Moje wątpliwości budzą informacje umieszczona na płycie nagrobnej.





Biorące udział w operacji dęblińskiej Legiony działały w pobliżu Puszczy Kozienickiej (mauzoleum w Laskach). Za to w Górze Puławskiej 22 lipca 1915 r. przebywali żołnierze Legionu Puławskiego tworząc ariergardę wojsk carskich wycofujących się za Wisłę. Inną możliwością jest pochowanie w tej mogile żołnierzy z innych formacji niż legiony po ich zidentyfikowaniu i określeniu narodowości na podstawie dokumentów. A może było jeszcze inaczej?

Dla porządku link umieściłem w innym temacie:
viewtopic.php?f=49&t=2751&p=103328#p103328

Stara Wieś w gminie Kraśniczyn
Cmentarz wojenny założony podczas I wojny światowej. Pochowano tu także poległych w wojnie następnej. Znajduje się przy skrzyżowaniu dróg. Mniej więcej w połowie drogi pomiędzy Chełmem i Zamościem.









Mam pewne wątpliwości co do poprawności treści tabliczki informacyjnej.

A zwiedzałeś może cmentarze pomiędzy Skierbieszowem a Grabowcem - to na północ od Zamościa?

cmentarzem zajmował się jeden człowiek z wólki łubkowskiej ale po jego śmierci cmentarz nikogo nie ochodził

W tamtych okolicach widziałem tylko cmentarz w miejscowości Bereść. Niestety był zamknięty na kłódkę ale za to jest zadbany (pomijając niestrzyżoną trawę). No i to nie z tej strony Grabowca.

Ano nie. Poszukuję informacji o cmentarzach "z drugiej strony", a konkretnie to z okolic Iłowca i Hajownik.

Traktuję to jako pomysł na wypad w cieplejszy weekend - czyli jeszcze nie ten. Ale już szukam na mapach

Dokładniej to jest na południowy-wschód od Skierbieszowa - a ten już łatwiej jest znaleźć
Tak przy okazji: moje zainteresowanie tymi akurat nekropoliami - poza własnymi celami "literackimi" - związane jest też z chęcią pomocy znajomemu z Czech, który w tym rejonie podczas I wś utracił dziadka (dokładnie było to 18.07.1915 r. pod Majdanem Iłowieckim, dzisiejsza Szorcówka) i poszukuje miejsca jego pochówku. Z tego co udało mi się ustalić poprzez kwerendę w Archiwum Państwowym w Lublinie to w 1915 r. w okolicach Szorcówki były groby wojenne, które potem zapewne ekshumowano i przeniesiono w 1916 r. lub w latach późniejszych na któryś sąsiedni cmentarz (jako że cmentarza z I wś w Szorcówce raczej nie ma). A że najbliższe to właśnie Iłowiec i Hajowniki - stąd moje zainteresowanie tym rejonem.

Na pewno będę usiłował dotrzeć do tych cmentarzy:
Hajowniki
Nowa Lipina
Iłowiec
Skierbieszów

Super! Ciekaw jestem jak tam to teraz wygląda...

Lokalizacje podane wyżej nie są zbyt dokładne. Gmina Grabowiec jak i gmina Skierbieszów nie podają zbyt wiele informacji o tych cmentarzach na swoich stronach internetowych ale podają numery wpisów do rejestru zabytków - wszystkie te cmentarze są zabytkami i jest to jakaś forma ich ochrony. Pogoda nie była najlepsza do robienia zdjęć stąd wszystkie są ciemne, tak jak było ciemno gdy zdjęcia robiłem.

Jechałem od Grabowca. Najpierw nie wymieniona na liście Wolica Uchańska. Cmentarz używany i później. Jest tu wiele grobów dzieci. Na pewno z pierwotnego założenia jest kopiec na terenie cmentarza.











Cmentarz w Hajownikach. Największy. Nie posiada furtki ani bramy. Nie ma też drogi prowadzącej do płotu. Choć płot jest w jednym miejscu uszkodzony to dojście bez wspinaczki lub tratowania upraw jest niemożliwy.











Kolejnym cmentarzem miał być cmentarz w Lipinie Nowej. Tu jednak wystąpiły trudności. Ustaliłem lokalizację: piąty dom po prawej stronie licząc od lasu (wciąż jadąc od Grabowca w stronę Skierbieszowa). Cmentarz znajduje się na tyłach zabudowań, za stodołą. Nie ma drogi omijającej podwórko więc trzeba przejść przez podwórze. Jednak brak gospodarzy na podwórzu sprawił, że zrezygnowałem z wejścia - nie chciałem ludziom zawracać głowy już na początku wiosny.

Iłowiec. Cmentarz znajduje się przy drodze Iłowiec - Skierbieszów.



















Cmentarz w Skierbieszowie. Miałem problem z ustaleniem jego lokalizacji. Na szczęście w sklepie jedna ze sprzedawczyń wiedziała gdzie znajdę ogrodzony teren na którym są tylko drzewa. Nie tylko drzewa tam jednak znalazłem Dojazd drogą na przeciwko kościoła - ponad kilometr cały czas prosto.

Świetne zdjęcia - widać nawet czytelne mogiły. Obrazuje to też jak skuteczne dla zachowania nekropolii jest jej ogrodzenie.
Pewne informacje nt. w/w cmentarzy znalazłem też tutaj:
http://www.polegli.tgcp.pl/miasto.php?l ... 39&order=n - Hajowniki
http://www.polegli.tgcp.pl/miasto.php?l ... 41&order=n - Lipina Nowa
http://www.polegli.tgcp.pl/miasto.php?l ... 02&order=n - Iłowiec
http://www.polegli.tgcp.pl/miasto.php?l ... 38&order=n - Skierbieszów
Próbowałem się skontaktować z autorem opisów do tych cmentarzy - póki co, niestety, bezskutecznie...

czy ma ktoś zdjęcie kwatery z I w. św. w Matczynie?

Kwatery w Matczynie jeszcze nie widziałem. Ale pokażę zdjęcia z cmentarza określanego jako cmentarz w Komarówce Podlaskiej. Dokładniej znajduje się on w lesie przy drodze łączącej Komarówkę Podlaską z Wólką Komarowską.















Wg publikacji "Zabytkowe cmentarze. Woj. bialskopodlaskie" jest to cmentarz żołnierzy niemieckich założony w sierpniu 1915 roku. Czy jest to prawda? W tej samej publikacji podano, że cmentarz porastają brzozy. Na moje oko są to graby. Jednak podobne obeliski widziałem na cmentarzach niemieckich w okolicach Bolimowa.

Aktualne zdjęcia przedstawiające fragment "legionowego" cmentarza w Jastkowie. Jeden z krzyży jak widać się nieco "zmęczył", ale jakoś nikt nie chce pomóc mu wrócić do pierwotnego stanu. A szkoła tuż obok...

Pisałem, że kwatera w Żyrzynie nie istnieje. Myliłem się. Dzej mnie wyprostował, zaprowadził, pokazał. Dziękuję i zamieszczam zdjęcia.







Tak przy okazji dowiedziałem się od Przewodnika o miejscu w którym polegli żołnierze spoczywali zanim przeniesiono ich na teren cmentarza parafialnego. Po zakończeniu walk w Żyrzynie pochowano ich tymczasowo w pobliżu miejsca w którym polegli, w parku przy dawnym dworku Ignacego Wessla. Po ekshumacji w mogile podobno pozostało jedno ciało. Poległego żołnierza upamiętniono cementowym pomnikiem nagrobnym z napisem: "Nieznany żołnierz który poległ w wojnie europejskiej 1915 roku"





Mój błąd podczas poszukiwań wynikał ze źle podanej lokalizacji. Z Oddziału Wojskowego PTTK w Chełmie otrzymałem bowiem takie informacje:

Taką samą lokalizację podaje Marcin Dąbrowski w swoim opracowaniu.
Tymczasem nie jest to część północno-zachodnia cmentarza tylko część północno-wschodnia.

Z tego co mi wiadomo, to jest to cmentarz żołnierzy austriackich, nie pamiętam kiedy go założono. Kiedyś była tam tablica mosiężna, albo żeliwna, ale ktoś ją ukradł. Ten lasek w większości jest brzozowy, stąd też jego nazwa "brzezinka".

Ty tak z Puław do Komarówki przyjechałeś rowerem?

No to już wiem gdzie tego szukać i przede wszystkim jak to wygląda. Będzie łatwiej...
A w parku łatwo trafić na tę mogiłę? Sądząc po lokalizacji leżeli w niej żołnierze z 218 rez. pp i grenadierzy rosyjscy broniący "na gazie" zabudowań dworskich.